Nếu bạn chập chững bước vào đầu tư, một trong những câu hỏi quan trọng nhất là: mua cái gì? Có quá nhiều hình thức đầu tư. Chỉ riêng về stock thì đã có hơn cả ngàn công ty. Mutual fund thì cũng nhiều tương đương. Vậy thì biết mua cái gì để cho an toàn mà sinh lợi đây?
Khái niệm “an toàn” trong stock và fund
Khái niệm “an toàn” không phải là khái niệm tuyệt đối khi nói đến stock và fund. Khi nói đến an toàn thì phải nói đến khoảng thời gian đầu tư. Đầu tư càng lâu dài, thì bạn càng khó có khả năng thua lỗ. Đầu tư 20 – 30 năm thì bạn chỉ cần mỗi tháng bỏ tiền, sáng kéo võng ra freeway nhìn xe chạy, tối kéo võng về. Còn đầu tư 2 – 5 năm, đó mới là lúc bạn phải lo về vấn đề an toàn. Những con số tôi nói sau đây là dữ liệu thật chứ không phải “ước tính” hoặc “dự đoán”. (2 từ này giống nhau – tôi chỉ nói để khoe chữ thôi)
Dữ liệu SP 500
Từ năm 1928 đến năm 2019, SP 500 (index của 500 công ty lớn nhất nước Mĩ) ghi chép lại lợi nhuận hoặc thua lỗ của từng năm và dùng đó để đo lường rủi ro.
Dữ liệu 10 năm, gọi là rolling data, gom dữ liệu 10 năm liên tục với năm khởi đầu đi từ 1928 đến 2008 (81 chu kì), cho thấy 11 chu kì thua lỗ vs 70 chu kì thắng lợi. Tức là bạn có 13.5% khả năng thua lỗ nếu bạn đầu tư trong 10 năm
Dữ liệu 20 năm, CHƯA BAO GIỜ SP 500 THUA LỖ
Dữ liệu 30 năm, CHƯA BAO GIỜ SP 500 THUA LỖ
Do đó, tôi hơi cảm thấy ngứa ngáy khi có người hỏi mình “chơi stock có an toàn không?”.
“Chơi stock có an toàn không?”
Thứ nhất là bởi vì nếu bạn dùng từ “chơi” thì bạn đừng nên chơi. Khi đầu tư đòi hỏi bạn phải nghiên cứu và hiểu rõ mình đang mua cái gì, chứ không phải là trò chơi như kiểu chơi vé số.
Thứ hai, stock là chuyện của những năm 1950 rồi. Ngày nay, vẫn còn nhiều người mua stock do họ nghĩ mình nắm được trị giá của các công ty riêng lẻ; phần lớn người tiết kiệm nghỉ hưu đều dùng mutual fund/ETF. Vậy 2 cái này khác nhau chỗ nào. Nói một cách đơn giản, sự khác biệt giữa stock một công ty như Amazon và cổ phần của một SP 500 ETF như SPY là: với Amazon, bạn đặt niềm tin vào Amazon. Với SPY, bạn đặt niềm tin vào kinh tế nước Mỹ. Do SPY là tổ hợp của 500 công ty lớn nhất nước Mỹ, sự thịnh suy của nước Mỹ sẽ ảnh hương trực tiếp tới trị giá của khoản đầu tư của bạn. Amazon dù cho có mạnh cỡ nào, cũng có khả năng phá sản. Kinh tế nước Mỹ – khó hơn nhiều. Do đó, “chơi stock” ngày nay đã trở thành “đầu tư index”.
Thứ ba, như đã nói ở trên, nếu bạn có cách nhìn lâu dài, thì dữ liệu 90 năm qua cho thấy bạn sẽ không bao giờ mất tiền.
Thôi khó chịu đến đây thôi không lại già thêm vài chục tuổi.
Growth và Dividend
Lợi nhuận từ chứng khoán sinh ra từ 2 nguồn:
- Growth: giá trị của công ty tăng lên do thị trường nhận xét công ty có nhiều tiềm năng
- Dividend: công ty trả dividend mỗi 3, 6, hoặc 12 tháng cho cổ đông.
Nhiều công ty không trả dividend mà dùng lợi nhuận để tái đầu tư dẫn tới growth cao. Nhiều công ty ngược lại, không phát triển thêm nữa, mà dùng lợi nhuận để trả cho cổ đông. Một số công ty khác nữa vừa trả dividend nhưng cũng có tiềm năng growth. Dĩ nhiên, trả càng nhiều dividend thì sẽ càng có ít tiến để phát triển và ngược lại. Khi bạn đánh giá một công ty, cần phải nhìn vào growth và dividend mới thấy được toàn cảnh.
Xếp loại Fund
Fund gồm có 5-10 loại khác nhau, tùy vào người xếp loại. Theo tôi thì 7 loại cơ bản gồm có:
1. Index fund
Đây là một loại fund “bắt chước” theo các công ty dựa theo một tiêu chí nào đó. Ví dụ các công ty thuộc về SP 500. Các công ty thuộc về Dow Jones, hoặc các công ty thuộc về Russel. Có thể nói đây là nền tảng cho tài khoản của bạn. Nếu bạn không biết nên mua fund nào, thì cứ gom hết tiền bỏ vô loại fund này và chờ đến khi bạn có thêm kiến thức thì chuyển qua loại khác. Các mã fund nổi tiếng gồm có VFINX, SWPPX, FXAIX.
Nói về ETF, chúng ta có VOO, SPY, IVV… Đây là dạng fund mà người ta gọi là hand off investment: chi phí rẻ, thành tích dễ kiểm tra, và kích thước lớn.
Chuyên sau hơn 1 chút thì chúng ta có index fund được thiết kế dựa trên một phép tính nào đó của nhà quản lý. Ví dụ như large cap index (các công ty lớn), mid cap index (các công ty vừa), và small cap (các công ty nhỏ). Quy luật chung ở đây là CÔNG TY CÀNG NHỎ THÌ CÀNG NHIỀU RỦI RO VÀ LỢI NHUẬN CÀNG CAO. CÔNG TY CÀNG LỚN THÌ LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO CÀNG THẤP. Do các công ty nhỏ thường là các công ty mới nên họ có khả năng đạt được nền tảng công nghệ cao và khả năng phát triển của họ còn cao, nhưng cũng có nhiều rủi ro phá sản. Các công ty lớn thì thường đã bành trướng hết mức có thể nên lợi nhuận có thể không cao bằng, nhưng họ lại rất an toàn.
2. Growth fund
Đầu tư vào các công ty có khả năng phát triển cao. Thường là các công ty công nghệ và y tế. Không hạn chế kích thước. Phần lớn các công ty này là công ty nhỏ và có tiềm năng cao, nhưng một số công ty như Amazon hoặc Facebook cũng được xếp vào dạng growth cho dù trị giá trên thị trường rất cao. Đây là loại fund có tính kích thích cao. Nếu là một người trẻ tuổi và có nhiều thời gian để đầu tư thì fund này rất có giá trị. Qua 40,50 tuổi thì nên bớt lại. Loại fund này bị ảnh hương nặng từ kinh tế. Nếu kinh tế mạnh, fund sẽ lên rất nhanh. Còn nếu khủng hoảng, thì xuống rất nhanh.
3. Income fund
Đầu tư vào các công ty có lịch sử trả dividend đều đặn. Thường là các công ty đã lâu đời và giá trị cao. Thích hợp cho những người sắp về hưu. Rủi ro thấp hơn thị trường và tổng lợi nhuận cũng thấp hơn. Những người bước vào tuổi 50, 60 thì nên giữ fund này và index.
4. Specialty fund
Đầu tư vào các ngành cụ thể. Ví dụ như công nghệ, năng lượng, bất động sản, y tế. Đây là fund dành cho những người tin tưởng vào tương lai của một ngành nào đó. Ở lứa tuổi nào thì cũng có thể giữ fund này nếu bạn có lòng tin.
5. Corporate bond/government fund
Đầu tư vào các gói bond phát hành bởi các công ty có đánh giá tín dụng cao hoặc tổ chức của chính phủ. Những công ty và tổ chức này lớn và khả năng phá sản thấp. Lợi nhuận bù lại do đó sẽ không cao. Thích hợp cho những người sắp về hưu.
6. High yield bond fund
Gồm có các gói bond của các công ty điểm tín dụng thấp. Do rủi ro cao nên lợi nhuận cũng cao. Không nên đụng tới trừ khi bạn có hiểu biết về nó.
7. Global/international/emerging market fund
Giữ stock/bond của các công ty bên ngoài nước Mỹ. Có thể thấy ở các thị trường đang phát triển như Việt Nam, India, Egypt, etc… thì khả năng lợi nhuận là rất cao, nhưng cũng bị nhiều rủi ro từ chính trị và kinh tế. Nói chung tôi không khuyên đầu tư vào các nước khác. Người ta nói đầu tư vào các nước khác để đối trọng với Mỹ. Nếu kinh tế của Mỹ đi xuống thì các nước khác sẽ đi lên. Tôi thì không thấy vậy. Ngày nay kinh tế toàn cầu thở chung một nhịp và nếu Mỹ đi xuống thì bảo an và kinh tế của các nước khác cũng không thoát khỏi tình trạng thoái hóa. Tốt nhất là nên uống nước ao nhà.
Nếu có $100-200 mỗi tháng thì đầu tư như thế nào? Khi có một khoản tiền nhỏ mỗi tháng thì nên bắt đầu bằng cách mua ETF hoặc các loại fund không có minimum investment. Ví dụ như Fidelity. Trong danh sách này có đầy đủ các loại fund như đã nêu ở trên. Khi đã có hơn 3k trong tài khoản thì bạn có thể ở lại Fidelity hoặc chuyển qua các công ty khác do phần lớn đòi hỏi phải có một lượng minimum investment để mua cổ phần.
Lời Kết
Index, growth, income, và corporate bond fund là 4 loại chủ yếu để đầu tư một cách *an toàn*. Nếu thời gian đầu tư của bạn thấp, thì ưu tiên corprate bond, income, index, và growth. Nếu thời gian đầu tư của bạn cao, thì ưu tiên theo chiều ngược lại, growth, index, income, và corporate bond.
Tiền của bạn càng nhiều, thì bạn càng ít phải suy nghĩ, không phải lo tới income hoặc bond. Sở dĩ người ta khuyên nên chuyển qua các loại này khi về hưu là bởi vì đối với những người dành dụm ít, họ có khả năng không vượt qua nổi 3-5 năm kinh tế kém. Nếu bạn có nhiều tiền dành dụm, thì vấn đề này không quan trọng nữa, cứ tiếp tục cách mà bạn đầu tư trước giờ.
Bài viết của anh Khôi H. Lê được đăng trên Facebook và được đăng lại trên Vietish với sự đồng ý của tác giả.
